Trà là một thức uống đơn giản nhưng có lịch sử phát triển lâu dài, trở thành tinh hoa văn hóa của nhân loại. Từ những ngày đầu tiên được phát hiện, trà đã trở thành biểu tượng văn hóa và tôn thờ trong nhiều quốc gia trên thế giới. Trong bài viết này, hãy cùng TITA Art tìm hiểu về lịch sử trà, quá trình hình thành và phát triển.
1. Khái quát nguồn gốc lịch sử của trà
Trà là loại thức uống có lịch sử lâu đời, được cho là bắt nguồn từ khu vực phía Bắc và Tây Nam Trung Quốc. Tuy nhiên, có nhiều lý thuyết và chứng cứ lịch sử khác về trà, nhưng vẫn chưa được xác minh rõ ràng. Dữ liệu lịch sử ghi chép cho thấy trà được phát hiện từ thời nhà Thương (1600 TCN – 1048 TCN) và lịch sử trà bắt nguồn từ đó.
2. Quá trình phát triển của trà
2.1. Sự phát triển của trà ở Châu Á
Truyền thuyết xưa kể về Thần Nông – người đã phát hiện ra Trà và mang nó đến nhân gian. Ông là một trong ba vị Tam Hoàng nổi tiếng Trung Quốc, sở hữu kiến thức về y học và canh tác. Ông luôn hướng dẫn người dân kỹ thuật trồng trọt và canh tác hiệu quả hơn. Thần Nông còn có lòng nhân hậu, luôn khao khát tìm ra phương thuốc thảo dược chữa bệnh cho người dân lúc bấy giờ.
Thần Nông đã dành thời gian đi khắp nơi, thử nghiệm và nếm thử bất kỳ loại thảo dược quý hiếm nào để tìm ra công dụng của chúng. Một ngày nọ, gió vô tình thổi lá trà vào bình nước của ông và ông đã uống thử nước trà này. Vào lúc ông thử pha trà với nước nóng, ông đã cảm nhận được hương vị thơm ngon lạ thường. Từ đó, ông tiếp tục nghiên cứu và khám phá ra những công dụng tuyệt vời của Trà.
Nhờ những phát hiện này, lịch sử trà đã được ghi chép và truyền tay nhau. Người dân Trung Quốc thời đó coi trà như một loại thuốc thảo dược để giải độc và chữa bệnh.
Tuy nhiên, chỉ đến thời nhà Đường (năm 618 – 907), cây trà mới được sử dụng rộng rãi như một loại nguyên liệu để pha chế đồ uống. Sau đó, trà bắt đầu xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm Anh, Sri Lanka, Mỹ, và nhiều nơi khác.
Trà được lan tỏa đến các quốc gia châu Á khác, đặc biệt nổi bật là Nhật Bản. Văn hóa trà đạo Nhật Bản được hình thành và phát triển qua nhiều thế kỷ, đặc biệt sau khi những sư thầy của phái Thiền Tông sang nước láng giềng tu đạo.
Ngày nay, trà đã trở thành một thức uống phổ biến có mặt ở hơn 100 quốc gia trên thế giới.
2.2. Sự phát triển của trà ở Châu Âu
Trong suốt mấy trăm năm phát triển ở khu vực châu Á, thế kỷ XVI là thời điểm quan trọng đánh dấu sự mở rộng của trà tới châu Âu. Trà không còn bị “buộc chặt” ở khu vực này mà đã được thương nhân đưa đến vùng đất châu Âu rộng lớn. Nhận được danh xưng độc tôn hiếm có, trà đã nhanh chóng trở thành một món quý phục vụ trong những bữa tiệc của giới quý tộc.
Năm 1660, khi công chúa Catherine de Braganza kết hôn với vua Charles II và trở thành hoàng hậu của nước Anh, bà đã mang văn hóa trà từ khu vực châu Á đến Anh và tổ chức những buổi trà chiều quy mô lớn tại cung điện. Điều này đã khởi nguồn cho sự phát triển của văn hóa trà chiều nổi tiếng tại quốc gia này.
Vào thế kỷ XVIII, trà đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa của châu Âu. Đặc biệt, đế quốc Anh đã đưa trà tới các thuộc địa của họ, đặc biệt là ở Mỹ và Ấn Độ. Nhờ sự lớn mạnh không ngừng của Anh, việc trồng trà đã lan rộng và trở thành một nguồn thu hút lớn đối với đế quốc này.
2.3. Sự phát triển của trà ở khắp thế giới
Trà luôn giữ vị trí độc tôn không thể thay thế trong dòng chảy văn hóa nhân loại. Lịch sử trà đa dạng với hàng ngàn chủng loại và hương vị, mang đến sự mới mẻ và không trùng lặp. Mỗi loại trà có dáng vẻ độc đáo, làm say mê người thưởng thức. Ngoài việc làm đồ uống, trà còn có tác dụng tốt cho sức khỏe.
Trong văn hóa Việt, trà không chỉ là nguyên liệu pha chế, mà còn là đặc sản tạo nên sự giao tiếp và trao đổi, phản ánh tinh túy văn hóa phương Đông. Tất cả những điều này tạo nên sức hấp dẫn vượt thời gian của trà trong cuộc sống hiện đại.
3. Một số quốc gia trồng trà ngon trên thế giới
3.1. Trà Trung Hoa
Trung Quốc được xem là nơi sinh ra trà và niềm tự hào văn hóa suốt hàng ngàn lịch sử. Nơi đây nổi tiếng với Thập đại danh trà, có hương vị thượng hạng và sản xuất thủ công để giữ vị ngon đặc trưng. Những danh trà như Thiết Quan Âm, Hoàng Sơn Mao Phong, Long Tỉnh, Bích Loa Xuân đã tạo nên lịch sử trà Trung Hoa nổi tiếng thế giới.
3.2. Trà Nhật Bản
Văn hóa trà đạo Nhật Bản nổi tiếng toàn cầu với sự tỉ mỉ, tinh tế, ý nghĩa và chỉn chu. Nhật Bản là nguồn gốc của nhiều loại trà vang danh thế giới. Chất lượng trà ở Nhật cao hơn nhờ vào quy trình kiểm soát kỹ thuật chặt chẽ. Lá trà nguyên liệu trải qua nhiều công đoạn như hấp, diệt men, sấy khô. Những dòng trà đặc sản của Nhật có hương vị đặc biệt và hấp dẫn.
Ngoài dòng trà Gyokuro thượng hạng, Nhật Bản còn nổi tiếng với các loại trà độc đáo, ví dụ như trà Houjicha dịu dàng, Sencha, Matcha Nhật thanh khiết và trà gạo rang Genmaicha thơm ngon khó cưỡng.
3.3. Trà Sri Lanka
Sri Lanka được biết đến với danh hiệu “quốc gia của những lá trà đen”. Nơi đây sở hữu điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu đặc trưng, đứng thứ 4 về sản lượng xuất khẩu trà trên thế giới. Cây trà đã được trồng rộng rãi tạo ra những đồi trà xanh mướt trải rộng khắp nơi. Lịch sử trà đen Sri Lanka vang danh thế giới.
Trong số các loại trà nổi tiếng, trà đen Ceylon là sản phẩm đại diện cho ngành công nghiệp trà ở Sri Lanka. Được đưa đến từ thực dân Anh năm 1824, trà Ceylon có vị đậm, hơi chát nhưng sau đó trở nên ngọt dịu. Trà đen Ceylon sở hữu vị trà thuần túy, thanh mát và cũng mang hương vị trái cây chín mọng của vùng đất nhiệt đới xa xôi.
3.4. Trà Việt Nam
Với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng thuận lợi, cùng lao động có kinh nghiệm, Việt Nam trở thành vùng chuyên canh trà nổi tiếng. Trà Việt Nam qua nhiều công đoạn chế biến công phu, mang hương vị đặc biệt khiến giới sành trà kính phục.
Địa hình đồi núi chiếm ¾ diện tích tạo điều kiện thuận lợi cho việc quy hoạch khu đồn điền trà chất lượng. Điều này giúp tạo cơ cấu trà đa dạng hơn. Trà Shan tuyết, trà thái nguyên, trà xanh, trà Sen, trà Nhài… đại diện cho hương vị tuyệt hảo của trà Việt Nam.
3.5. Trà Ấn Độ
Ấn Độ có diện tích rộng lớn và lịch sử trồng trọt lâu đời, luôn duy trì vị trí á quân thế giới trong xuất khẩu trà. Thực dân Anh chọn vùng đất màu mỡ để trồng trà, biến Ấn Độ thành nguồn cung cấp chủ yếu. Nhờ những nỗ lực này, trà đen Ấn Độ trở nên cao cấp và quý hiếm.
Trà đen Darjeeling và trà đen Assam nổi tiếng với hương vị đậm đà, hòa quyện giữa trà đen sâu lắng và mạch nha dịu ngọt, tạo nên vị chát thanh nhẹ. Người dân thường thêm sữa, đường, muối hoặc các hương liệu khác vào tách trà đen ấm nóng để tăng thêm sự mới mẻ khi thưởng thức.
3.6. Trà Đài Loan
Đài Loan không thua kém Trung Quốc, là vùng chuyên canh trà đặc sản nổi tiếng châu lục. Lịch sử trà Đài Loan chứng kiến đất nước từ vùng đảo hoang trở thành nơi sản xuất danh trà chất lượng hàng đầu thế giới. Oolong và trà đen là một phần quan trọng trong danh sách xuất khẩu của Đài Loan.
Đất nước này có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng đặc biệt, tạo môi trường lý tưởng để sản xuất những loại trà tuyệt hảo. Mặc dù giá trà Đài Loan thường cao hơn so với trà Trung Quốc, nhưng chất lượng vượt trội và đáng để đầu tư. Một số dòng trà nổi tiếng của Đài Loan bao gồm trà lục trà, ô long, và trà Alishan.
3.7. Trà Anh Quốc
Anh Quốc không chỉ đóng vai trò “cầu nối” phổ biến cây trà trên thế giới, mà còn là vùng đất tiêu thụ trà hàng đầu. Văn hóa trà chiều đặc trưng khiến nơi đây trở thành “kinh đô của các loại trà” ở châu Âu.
Trà Earl Grey được tạo nên từ trà đen thượng hạng và cam bergamot, là sản vật số 1 mang ký ức lịch sử và dấu ấn văn hóa riêng biệt của Anh Quốc. Với hương thơm tinh tế và vị ngăm đắng nhưng ngọt hậu, trà Earl Grey gây ấn tượng sâu sắc cho mọi người.
Nhìn lại lịch sử trà phát triển, từ nguồn gốc tại châu Á cho đến những vùng đất xa xôi khắp thế giới, trà đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa con người. Qua hàng ngàn năm, trà đã chinh phục lòng tin và yêu mến của hàng triệu người. Quá trình trà đi từ vùng đất nhỏ để lan tỏa trên toàn cầu đã tạo nên một bức tranh đa sắc màu của văn hóa trà. Đồng thời giữ vững những giá trị tinh túy và những câu chuyện đậm đà riêng biệt.
