Ấm trà tử sa là một trong những trà cụ không thể thiếu đối với những ai sành trà hay có thú vui thưởng trà tao nhã. Nhiều người mới làm quen với trà đạo dành sự quan tâm đặc biệt đến loại trà cụ này, tuy nhiên lại không hiểu rõ ý nghĩa cốt lõi của chúng trong văn hóa thưởng trà. Bài viết dưới đây của TITA Art sẽ giúp bạn hiểu thêm một vài điều về ấm tử sa là gì cũng như các giá trị đặc biệt của ấm tử sa.
1. Ấm tử sa là gì?
Ấm tử sa là một loại ấm pha trà được làm bằng đất sét tím có xuất xứ tại vùng Nghi Hưng, Trung Quốc. Trong tiếng Trung, ấm có màu tím được gọi là tử, làm từ đất được gọi là sa.
Ấm tử sa được coi là biểu tượng của sự sang trọng và tinh tế trong giới trà đạo, là khái niệm không còn mấy xa lạ với những ai đam mê thưởng trà và gắn liền với rất nhiều sự tích kỳ bí từ xa xưa.
Từ xa xưa, việc pha trà bằng ấm tử sa đã trở thành một phong tục, một nghệ thuật được trân trọng và yêu thích. Không chỉ nổi tiếng nhờ những câu chuyện lưu truyền nhiều năm, ấm tử sa đã chinh phục được người yêu trà nhờ giữ được nguyên vẹn hương vị thơm ngon của trà, không làm cho trà bị biến chất.
Hơn nữa, khi dùng ấm tử sa thường xuyên, màu sắc của ấm trở nên sáng đẹp và nước pha trà càng thơm, càng dịu. Điều đó chính là sự kết hợp giữa nghệ thuật và khoa học để tạo ra một tác phẩm trà phong phú, đậm đà hương vị, tinh tế và đầy thăng hoa.
Sau khi bạn đã nắm được ấm chén tử sa là gì thì chúng ta sẽ tiếp tục tìm hiểu về những giá trị nổi bật bên trong ấm tử sa.
2. Những giá trị đặc biệt của ấm tử sa
Không tự nhiên ấm tử sa lại trở thành một loại trà cụ không thể thiếu. Loại ấm này có rất nhiều giá trị đặc biệt đối với nghệ thuật trà đạo nói chung:
- Về độ thoáng khí, cấu trúc khí khổng kép của tử sa vô cùng đặc biệt. Cấu trúc này nằm bên trong lớp đất tử sa nguyên thủy, vô cùng mịn nên ấm có độ thoáng khí cao mà lại không thấm nước. Khi sử dụng ấm, trà sẽ có độ thông suốt với không khí bên ngoài từ đó làm tăng hàm lượng oxy bên trong.
- Ấm tử sa được chế tạo bằng cách nung đất ở nhiệt độ cao trên 1000oC và hoàn toàn không tráng men. Nhờ vậy mà hương vị trà luôn được trọn vẹn, lại có độ cách nhiệt tốt.
- Sử dụng ấm tử sa pha trà sẽ giúp hương vị trở nên thơm ngon và dịu nhẹ hơn. Đó là bởi thành phần khoáng chất có trong ấm tử sa bao gồm: hydromica, cao lanh, thạch anh, hạt mica, với chất sắt nền, ngoài ra còn có thêm thành phần silic, mangan, canxi, natri và kali.
- Giá trị của ấm tử sa còn nằm ở vẻ bề ngoài. Tương truyền, ấm dùng càng lâu càng trở nên nhuận sắc, bóng đẹp, vô cùng phù hợp với chữ “mỹ” trong văn hóa thưởng trà hiện nay.
Bạn có thể đọc thêm bài về Cách phân biệt ấm tử sa thật giả để chọn ấm tử sa chất lượng đúng giá trị.
3. Loại đất làm nên ấm trà tử sa
Không phải ngẫu nhiên mà người ta phong cho dòng ấm tử sa với cái tên là ấm pha trà tuyệt đỉnh. Ấm tử sa mang vẻ đẹp trầm mặc, cổ điển với nhiều giá trị nổi bật từ quy trình sản xuất đến quá trình sử dụng. Điều này bởi vì ấm tử sa được chế tạo từ các loại nguyên liệu đặc biệt và trải qua quá trình nung khác nhau. Dưới đây là một số loại đất tử sa thường được sử dụng:
- Nguyên Khoáng Để Tào Thanh
- Nguyên Khoáng Tử Nê
- Nguyên Khoáng Thanh Thủy Nê
- Ngọc Sa Liệu
- Ngũ Sắc Thổ
- Tử Kim Sa
- Tử Ngọc Kim Sa
4. Ấm tử sa đắt nhất thế giới
Ấm tử sa đắt nhất thế giới là chiếc ấm dáng Thạch Biều do nghệ nhân Cố Cảnh Chu (Gu Jingzhou) sống tại Nghi Hưng, Trung Quốc chế tác. Chiếc ấm được sản xuất năm 1948 đã được bán với giá 2 triệu USD vào năm 2010.
Bạn có thể xem qua video dưới đây để tìm hiểu Tại sao Ấm tử sa lại rất đắt?
5. Các dáng ấm tử sa phổ biến
Dưới đây là các dáng ấm tử sa phổ biến nhất hiện nay:
- Dáng ấm tử sa Tây Thi
- Dáng ấm tử sa Thạch Biều
- Dáng ấm Văn Đán
- Dáng ấm tử sa Chuyết Cầu
- Dáng ấm tử sa Mỹ Nhân Kiên
- Dáng ấm trà tử sa Đức Chung
- Dáng ấm tử sa Phỏng Cổ
- Dáng ấm tử sa Phan Hồ
- Dáng ấm Tiếu Anh
- Dáng ấm tử sa Dung Thiên
- Dáng ấm trà tử sa Thủy Bình
- Dáng ấm tử sa Hợp Hoan
- Dáng ấm tử sa Long Đán
6. Tiêu chí chọn ấm chén tử sa
Không chỉ cần phải quan tâm đến khái niệm ấm tử sa là gì, để lựa chọn loại ấm tử sa chất lượng, cho ra hương vị trà nguyên bản thơm ngon thì bạn cần lưu ý một số điều như sau:
6.1 Chất đất
Để chế tác ấm trà tử sa, ta cần sử dụng nguyên liệu từ các loại đất khác nhau như Tử Nê, Hồng Nê, Chu Nê, Lục Nê hay Đoạn Nê. Tùy vào từng loại trà, ta sẽ lựa chọn loại đất phù hợp để giữ được hương vị tốt nhất cho trà.
Với các loại trà mạnh như ô long hay nham trà, ấm Chu Nê là lựa chọn phù hợp nhất do độ kết tinh cao giúp bảo toàn hương của trà. Trong khi đó, với các loại trà như trà đen hay phổ nhĩ chín, ấm Tử Nê là lựa chọn tối ưu do tính thấu khí cao, giúp giảm hương tạp trong quá trình bảo quản và tôn lên hương vị của trà.
6.2 Dung tích
Tùy thuộc vào số lượng người tham gia buổi thưởng trà, chúng ta có thể lựa chọn dung tích của ấm sao cho phù hợp. Ví dụ, nếu chúng ta sử dụng ấm có dung tích khoảng 100ml, thì chúng ta có thể pha trà cho 2-3 người, hoặc nếu chúng ta sử dụng ấm có dung tích khoảng 200ml, thì chúng ta có thể pha trà cho 4-6 người.
6.3 Kiểu dáng
Nghệ thuật chế tác ấm trà tử sa đã phát triển từ lâu đời, vì thế mà kiểu dáng của chúng rất đa dạng và phong phú. Tùy theo chiều cao của ấm, ta có thể chọn dáng cao để pha trà ô long đài loan, phổ nhĩ sống,… hoặc dáng thấp để pha trà nhâm nhi, trà đen hay phổ nhĩ chín.
Nếu xét theo kiểu dáng vòi, ta có thể chọn kiểu vòi thẳng cho những loại trà cần ra nước nhanh hoặc kiểu vòi cong, uốn lượn cho những loại trà không cần ra nước quá nhanh.
Về mặt thẩm mỹ, chúng ta có thể lựa chọn kiểu dáng ấm mà ta thấy đẹp mắt và mang lại sự rung cảm. Ngoài công dụng pha trà, những chiếc ấm tử sa được chế tác tinh xảo còn là một tác phẩm nghệ thuật.
6.4 Nguồn gốc xuất xứ
Ấm pha trà tử sa xuất xứ ở đâu cũng là yếu tố rất quan trọng, ta nên tìm đến những nhà cung cấp uy tín để tránh mua phải những chiếc ấm được làm từ nguyên liệu kém chất lượng.
Xem thêm Cách chọn ấm tử sa cho người mới
7. Cách bảo quản và vệ sinh ấm pha trà tử sa
Bảo quản và vệ sinh ấm tử sa đúng cách là phương pháp giữ cho ấm bền đẹp và có thể sử dụng lâu hơn.
7.1 Các cách bảo quản ấm tử sa
- Đổ tràn nước qua miệng ấm khi pha trà, sau đó sử dụng vải mềm để lau khô. Điều này sẽ giúp lớp cao trà luôn được bóng đẹp.
- Khi đổi loại trà mới, cần thực hiện đầy đủ các bước tương tự như quy trình vệ sinh ấm trà mới để đảm bảo hương vị trà đúng chuẩn.
- Tốt nhất là nên làm sạch với nước ấm, hạn chế cọ rửa quá thường xuyên vì có thể khiến men đất bị xước, mất tính thẩm mỹ.
7.2 Các bước vệ sinh ấm tử sa để duy trì độ bền
Bất cứ loại trà cụ nào trước khi mua về cũng cần được vệ sinh sạch sẽ để loại bỏ hoàn toàn các loại bụi đất, bụi bẩn còn sót lại bên trong (tương tự như khai ấm tử sa). Ấm tử sa là loại ấm đất không tráng men nên quy trình vệ sinh lại càng trở nên quan trọng để đảm bảo hương vị thơm ngon của trà. Dưới đây là các bước vệ sinh ấm được của trà nhân sử dụng thường xuyên:
- Cho cả nắp ấm và thân ấm vào nước đun sôi trong vòng 30 phút, lưu ý phải lót ấm bằng vải thật kỹ và tránh để va đập trong quá trình đun.
- Sau 30 phút, tắt bếp để ấm được nguội dần, lấy cả nắp ấm và thân ấm ra để rửa sạch lại bằng nước ấm.
- Cuối cùng cho ấm vào nước nóng đun sôi với 3 muỗng trà pha cùng, sau đó tắt bếp, đậy nắp ấm lại và hãm trà trong vòng 30 phút. Trà nguội thì đổ bã trà đi và rửa sạch lại bằng nước ấm. Nếu cẩn thận hơn, bạn có thể lặp lại thao tác 2 lần để tăng thêm hương vị của trà. Sau khi kết thúc quy trình trên, ấm tử sa của bạn đã sẵn sàng để được sử dụng.
8. Những điều cần lưu ý khi mua ấm tử sa
Lựa chọn được loại ấm trà tử sa phù hợp không chỉ tạo cảm giác thoải mái, dễ chịu cho người thưởng trà mà còn tăng hương vị thơm ngon, mang đến những buổi trà đạo đúng nghĩa. Sau đây là một số lưu ý khi mua ấm tử sa:
- Kích thước miệng ấm nhỏ giúp hương trà lưu giữ tốt hơn, phù hợp để pha trà lá nhỏ, mùi hương tinh tế, nhẹ nhàng như trà ô long hay trà xanh.
- Kích thước miệng ấm lớn giúp việc tỏa hương hiệu quả, thường dùng với những loại trà có hương thơm mạnh, lá lớn như trà đen hay trà phổ nhĩ.
- Kích thước vòi ấm ảnh hưởng đến thời gian rót trà nhanh hay chậm, ngoài ra còn tác động đến mùi hương và vị thơm ngon của trà.
Trên đây là một số thông tin trả lời cho thắc mắc ấm tử sa là gì, cũng như một số tiêu chí cần biết khi lựa chọn ấm trà tử sa. Có thể thấy, ấm tử sa là một loại trà cụ vô cùng quan trọng, ảnh hưởng đến hương vị thơm ngon của trà, cũng như tâm trạng người thưởng trà, là yếu tố thiết yếu tạo nên một buổi trà đạo đúng nghĩa.
Ngoài ra bạn có thể tham khảo thêm Bộ ấm chén trà cao cấp của TITA
